Daar stonden we dan in 1972. Niet echt de mannen en de vrouwen die het bedacht hadden. Wel de mensen die van het stadhuis waren over gekomen, in kostuum, in voorschoot of overall en ikzelf als laureaat van het enigste examen dat ik na mijn studietijd deed. En achter ons een gebouw in Kempense baksteen en beton, een tentoonstellingsruimte, een nog niet ingepalmde bibliotheek, vergaderruimtes en het voorgeborchte en de fundamenten van een nieuwe schouwburg in aanbouw. En verder van ons, Hasselt, Waregem, Strombeek Bever, Dilbeek met een schouwburg, klaar voor de opening.
De tijdsgeest zat ons ook niet mee. De Warande was voor vele Turnhoutenaren een ‘Fremdkörper’, en er zouden ook snel champignons op groeien, het was voor de elite en een streep door de rekening van de stadskas. Achteraf ben ik er van overtuigd dat die negativiteit onze grote kracht werd. We zullen wel eens laten zien, met gordijnen aan het plafond en sporttribunes en een klinkvast podiumpje en mooie mensen daar op om andere lieve mensen te bekoren zonder kussentjes in de rug om met ontroerde of blije harten de nacht terug in te stappen.
Klein natuurlijk, omdat de grote schouwburg nog niet kon, maar dan wel dichtbij. De keuze die we maakten in de Warande was die van het volkse authentieke en het eerlijke onconventionele artistieke. Daartussen zat al heel snel het commerciële en de wereld van de conventies die daar makkelijk aansluiting bij vond. Mijn maten waren de kampioenen van de kleur en sierkanarie maatschappijen die met de wetten van Mendeljiev speelden en samen zingend door de tentoonstelling liepen achter de gitaar en de stem van Jef Elbers. Of de blueslegende Big Joe Williams die we een tijd onder de douche moesten houden tot hij er weer was en we rond middernacht de stekker moesten uittrekken om hem te stoppen. Ouderwetse heimwee zal het wel zijn. En gelukkig maar is de wereld in die 40 jaar fundamenteel veranderd.
Maar ik wil een pleidooi houden voor de emotionaliteit die er achter zat. Dat achter het management van de CC’s en GC’s veel meer rationele bedrijfsvoering is gaan schuilen is gewoon een realiteit. Het werken in de zachte sector kan niet langer ontsnappen aan zijn harde kantjes.
Uitkoopsommen, vergoedingen voor kunstenaars, het technisch environment, de externe know how zijn inherent geworden aan het dagelijkse leven in de CC’s en de GC’s. Meer nog langzaamaan is het conflictueus geworden. De makers, de kunstenaars voelen zich niet zelden niet meer welkom in de burchten en de plekken die gecreëerd werden om hun werk mee te ondersteunen, de huizen zelf kreunen onder de druk van hun besturen om met matige budgetten toch behoorlijk veel publiek te bereiken. Och, ja de verwijten zijn wederzijds. Overproductie, publieksverlies, de verpletterende mediastilte, zij,(de directies van de CC’s en GC’s) houden niet meer van het theater en de kunsten, de beste directeur sluit af met het kleinste verlies.
Het Vlaamse landschap van de CC’s en de GC’s heeft zich in grote lijnen stevig gehandhaafd. We hoeven niet meer met gebogen hoofd naar het Noorden te kijken. De suprematie van Nederland is weg. De Vlaamse weg is authentieker en heeft het koopmanschap toch wat op afstand kunnen houden. Maar ik vind toch dat het tijd wordt voor een nieuwe lente.
Er aan ontkomen zullen we niet. De seizoenbladen en websites van veel CC’s en GC’s delen wat te uitbundig de sympathie voor, de gelukkig genoeg getalenteerde BV’s van de TV. Maar de symboliek van de lente is nieuw groen, waar ik niet van weet waar het naartoe gaat als het later volwassen wordt. En dat grut zit niet alleen op hogescholen in de metropolen maar niet zelden ook in de wat onderkomen lokale kleine kunstacademies en de spannende broeiplaatsen van het lokaal sociaal artistiek werk. Het wordt dan mee ontdekken en er mee schouders onder zetten, op zoek naar de nieuwe lente en zijn nieuw geluid.
Vlaanderen is een groot nest met heel bijzondere kunstenaars. Ach, zeker de kunstendecreten hebben daar een grote rol in gespeeld, maar ook veel bijzondere kunstenaars die er voor gezorgd hebben dat veel Europese landen jaloers naar dit landje kijken en er niet onder uit kunnen dat ze de toppen van de grote festivals met mooie Vlaamse kronen kunnen tooien.
De fierheid daarover mis ik soms op de Vlaamse podia.
Eric Antonis was de eerste directeur van CC de Warande in Turnhout (geopend in 1972) en maakte naam als intendant van Antwerpen ’93. Van 1995 tot 2004 was hij schepen van cultuur voor de stad Antwerpen. Hij ontving in 2009 de Cultuurprijs Algemene Verdienste.
Feest 40 jaar 